Hij wilde de oplossing presenteren en een eind maken aan alle wilde speculaties. Maar hoofdaanklager Krister Petersson sloeg de plank mis toen hij in juni 2020 de zogeheten Skandiaman alias Stig Engström aanwees als hoofdverdachte van de moord op premier Olof Palme. De vele samenzweringstheorieën rond de moord lijken enkel populairder én driester geworden.
Krister Petersson, juni 2020.
Olof Palme werd op 28 februari 1986 vermoord op een straathoek in Stockholm, nadat hij terugkeerde van een avondje uit. Dat is de versie die we al 35 jaar horen, en die gestaafd wordt met een onderzoeksdossier dat een 250 meter lange boekenplank beslaat. Maar als je de diverse forums en Facebookgroepen afstruint, waarin (vooral) Zweden discussiëren over de meest geruchtmakende Zweedse moord aller tijden, kom je erachter dat intussen álles wat we erover weten in twijfel wordt getrokken.
Een bloemlezing uit het grote circus der drogredenen.
“Twee moordenaars!”
De opvatting dat er niet één dader, maar zelfs twee moordenaars waren, wordt door almaar meer mensen gedeeld. Ondanks dat alle ooggetuigen – toch een stuk of twintig mensen – maar één persoon hebben gezien. De redenering: in theorie kán het dat niet iedereen dezelfde persoon bedoelt. En dus kunnen het er ook twee zijn geweest, menen deze complotdenkers.
Bovendien: had weduwe Lisbeth Palme, die de aanslag overleefde, niet in het eerste verhoor, een uur na de moord, gesproken over twee mannen?
Dat klopt, maar ze bedoelde twee mannen die ze eerder in de buurt van haar huis had gezien, en niet op de plaats delict. Alleen werd dat gegeven verkeerd begrepen door degene die landelijk alarm sloeg. Daardoor werd de indruk gewekt dat er twee daders waren. Dit is nog dezelfde nacht rechtgezet.
“Palme had een geheime ontmoeting”
Ook een aloude hypothese dat Olof Palme een geheime afspraak had voor een ontmoeting met de moordenaar, is plots levendiger dan ooit. Zelfs de richting waarin het bloed uit zijn lichaam stroomt, wordt nu als bewijs opgevoerd door sommigen in de complotcommunity. Wat dat is niet de looprichting van Palme uit de “officiële” versie van de politie. Dus mogelijk wandelde hij een zijstraat in, op weg naar een afspraakje in het daar gelegen restaurant, en niet rechtdoor.
Alsof bloed niet naar het laagste punt stroomt, maar in de richting van waarin iemand wil lopen… For the record: diverse ooggetuigen zagen in welke richting hij ging, inclusief Lisbeth Palme die naast hem wandelde – en die nooit sprak over een ontmoeting.
Dit zogeheten ontmoetingsscenario vindt trouwens zijn oorsprong in verklaringen van getuigen waarvan de betrouwbaarheid al jaren ter discussie staat. Dat laatste wordt door de complotdenkers gretig genegeerd.
“Het eerste schot was voor Lisbeth”
De in 2018 gestorven Lisbeth Palme staat centraal in een andere theorie. De dader loste twee schoten, binnen een seconde of twee, en volgens de politie was het eerste bedoeld voor Olof en het tweede voor Lisbeth. Maar de gepensioneerde tv-journalist Lars Borgnäs kwam in 2020 tot de slotsom dat het andersom was. De dader schoot volgens hem eerst op Lisbeth.
Waarom? Borgnäs las dat meerdere getuigen zeiden dat ze twee schoten hoorden en een man in elkaar zagen zakken. Maar als je door de ruggengraat wordt geschoten, lig je al binnen een halve seconde op de grond, meende Borgnäs. Als de lezing van de speurders klopte, zou Olof volgens Borgnäs al op de grond moeten liggen vóór het tweede schot, en er is geen enkele getuige die dit zo zegt. Dus was het eerste schot op Lisbeth gericht. Dat zou kunnen betekenen dat de dader het vooral op Lisbeth gemunt had… en dat Lisbeth al die jaren loog over de toedracht.
Geloofwaardig? Borgnäs, al vele jaren overtuigd van een complot, begaat de fout die velen maken als ze getuigenverhoren lezen: alles letterlijk nemen en denken dat het een videofilm is die een getuige in zijn hoofd afdraait. Terwijl geheugenpsychologen allang weten dat onze herinnering zo niet werkt.
Bovendien zijn haast al die verhoren samenvattingen gemaakt door politiemensen, en geen letterlijke weergaven, en kan je niet achterhalen welke vragen getuigen kregen. Als je heel open vraagt om te vertellen wat je gezien hebt, krijg je een ander, algemener antwoord dan wanneer je vraagt om stap voor stap en in detail weer te geven wat je je herinnert. Tot slot hebben ook studies van de kogelbaan bevestigd dat het eerste schot voor Olof bestemd was.
“Olof Palme is niet vermoord”
Een andere hypothese die aan aanhang lijkt te winnen, is helemaal van de pot gerukt: Palme is niet vermoord. Het hele misdrijf werd in scène gezet. In werkelijkheid vertrok Palme die nacht naar het buitenland. Volgens de verlichte geesten achter deze hypothese leed Palme aan de gevolgen van aids en wilde hij in eenzaamheid sterven. Door te verdwijnen met een “theatermoord” bespaarde hij zijn gezin en de sociaaldemocratische partij een schandaal én bezorgde hij zijn aanhangers een martelaar.
De “bewijzen” voor deze theorie? Justitie heeft nooit foto’s vrijgegeven van het lichaam van Palme. En dus is er geen bewijs dat Palme dood is, redeneren de complotdenkers. Verder waren er vroeger geruchten dat Palme buitenechtelijke relaties had. En dus liep hij een grotere kans op aids dan een monogame premier.
Sommigen zien nog een eh… bewijs: het bloed op de foto’s van de plaats delict ziet er “abnormaal” rood uit. Was dat misschien verf? Of een bloedcapsule zoals acteurs gebruiken? Palme had in zijn vriendenkring mensen uit de filmwereld. Die konden hem vast van zulke attributen voorzien!
Iemand al eens van digitale beeldbewerking gehoord? Ik kan het bloed op die foto’s op eenvoudig verzoek ook blauw maken.
Transparantie van bestuur
Vanwaar komt al deze waanzin? Petersson wilde toch het tegenovergestelde bereiken?
Het probleem is dat zijn “oplossing” de meerderheid van de Zweden niet kan overtuigen. Volgens de hoofdaanklager was Stig Engström de moordenaar, maar hij gaf hiervoor geen enkel bewijs. De goede toehoorder kon Petersson zelfs op feitelijke onjuistheden betrappen in zijn argumentatie.
Engström was dood, kon niet meer worden berecht. Daarom zette justitie het onderzoek stop. Menigeen bleef verbijsterd achter.
Als je enkel op basis van een persoonlijke mening iemand aanwijst als dader, kan je erop rekenen dat mensen er iets achter gaan zoeken. Een voordeel is wel dat sinds de stopzetting van het onderzoeken iedereen stukken uit het politiedossier kan opvragen. Delen van al die verhoren en andere dossierstukken worden echter onleesbaar gemaakt om de privacy van betrokken personen te beschermen. Maar de politie gaat daarin erg ver. Soms zijn de pagina’s compleet zwart of totaal onbegrijpelijk. Transparantie van bestuur kan relatief zijn…
Dit werkt opnieuw het vermoeden in de hand dat er toch veel verborgen moet blijven. De politie is intussen officieel op de vingers getikt voor het al te drastisch censureren van dossierstukken, maar dat heeft weinig aan deze praktijk veranderd.
En toch…als mensen een oplossing willen, beseffen dat het echte leven géén Netflixreeks is en begrijpen wat het onderscheid is tussen feiten en meningen, is het heel goed mogelijk om een samenhangende verklaring voor de gebeurtenissen van 28 februari 1986 te vinden. Dan kom je niet uit bij Stig Engström of een zot complot, maar bij Christer Andersson. Maar dat is een ander verhaal, dat zelfs Krister Petersson schijnbaar niet kent.