Wat gebeurde er dit jaar in het onderzoek naar de moord op Olof Palme? Op 28 februari is het dertig jaar geleden dat de Zweedse premier werd vermoord. Door wie? Officieel hebben we daar geen antwoord op.
Het politieonderzoek is nooit stilgelegd. Nog elk jaar krijgt de Palmegroep, zoals het rechercheteam wordt genoemd, tientallen tips. De meeste tips blijken waardeloos, andere leiden tot nieuwe verhoren en enig speurwerk. Ook de media dragen hun steentje bij, met soms sensationele verhalen die niet zelden de plank misslaan. Hieronder een overzicht van de meest opmerkelijke gebeurtenissen in 2015.
Dode verdachte bekent vanuit zijn graf
De moordplek anno 2015, schuin links onder de letter T. Foto: Marc Pennartz
In 1989 werd de verslaafde draaideurcrimineel Christer Pettersson veroordeeld voor de moord, vooral omdat de weduwe van de premier, Lisbeth Palme, hem zou hebben herkend. Drie maanden later werd hij in hoger beroep vrijgesproken. De bewijsvoering was te dun, oordeelde de rechtbank. Pettersson maakte vervolgens een beroep van zijn status als vrijgesproken Palme-moordenaar en ging geld vragen voor interviews en tv-optredens.
Gert Fylking, een bekende mediapersoonlijkheid in Zweden, probeerde Pettersson jarenlang te verleiden tot bekentenissen. Pettersson wilde best zo’n bekentenis geven als de kas klopte. Meestal trok hij ze daarna weer in. Pettersson overleed in 2004, maar Fylking gaf nooit op. Ter gelegenheid van de 29e verjaardag van de moord vertelde hij aan de krant Expressen dat Pettersson de moord kort voor zijn dood had toegegeven tijdens een dinertje in een chique restaurant. Zweden trok de schouders op en leefde verder.
“Collega stuurde mysterieuze brief over walkietalkies”
Na de moord gonsde het van geruchten over mysterieuze mannen met walkietalkies die zich kort voor en na de moord in de Stockholmse binnenstad hadden bewogen. De eerste tip hierover kwam van een anonieme briefschrijver. Die werd de Skelleftehamnsman genoemd, omdat hij de brief verstuurde uit het plaatsje Skelleftehamn. Hij nam later nog enkele malen contact op met de speurders. De politie heeft nooit kunnen achterhalen wie hij was.
Begin 2015 meldde zich een oud-medewerker van de Zweedse spoorwegen. Hij beweerde dat een toenmalige en intussen overleden collega van hem de Skelleftehamnsman was. Diens stiefzoon zei echter dat zijn pleegvader een ander handschrift had. Of er werkelijk zoveel mannen met walkietalkies die 28e februari 1986 in Stockholm rondliepen, is nooit met zekerheid vastgesteld. Laat staan of ze iets met de moord te maken hadden.
Een Zuid-Afrikaanse hitman in Stockholm?
In 1986 ging Zuid-Afrika nog gebukt onder het apartheidsregime dat de zwarte bevolking meedogenloos discrimineerde en achterstelde. Olof Palme was openlijk tegenstander van de apartheid en Zweden sponsorde de zwarte verzetsbeweging ANC. Er zijn mensen die daarin een motief voor de moord zien.
Eén van hen is schrijver Sten Flygare. Die verbleef een paar dagen voor de moord op Palme in een hotel vlakbij de woning van de premier. Daar logeerde een man die volgens hem sprekend leek op Eugène de Kock, een beruchte huurmoordenaar van de Zuid-Afrikaanse geheime dienst. Flygare denkt ook dat De Kock te zien is op een fragment uit het Zweedse tv-journaal van 1 maart 1986, daags na Palme’s dood. Het journaal toont een man die door de veiligheidscontrole van het vliegveld Arlanda gaat. Flygare kwam er dit voorjaar mee op de proppen. De Palmegroep probeert nu te achterhalen wie de man op Arlanda was. Zeker niet De Kock, volgens diens advocaat die beweert dat zijn cliënt er in 1986 heel anders uitzag.
Gunnar Wall ziet een complot
Journalist Gunnar Wall geldt in Zweden als een expert als het gaat over de moord op Olof Palme. In een nieuw boek, dat in september uitkwam, lanceert hij de theorie dat Palme is vermoord door samenzweerders die iets te maken hadden met het Zweedse Stay Behind, een geheim anticommunistisch netwerk dat in de Koude Oorlog in meerdere landen bestond.
Wall beroept zich onder meer op een vroegere staatssecretaris die zei dat er op 28 februari 1986 een politieactie in Stockholm aan de gang was, op de eerdergenoemde walkietalkiemeldingen, op uitspraken van een oud-medewerker van de Zweedse inlichtingendienst en getuigenissen van mensen die ooit de vraag kregen of ze Palme wilden vermoorden. Die vraag kwam dan van figuren die banden hadden met de politie. Wall kan helaas niet geloofwaardig maken waarom dit ultrageheime netwerk zo opzichtig met walkietalkies communiceerde en waarom er zoveel mensen nodig waren om de slechtstbeveiligde premier van Europa te vermoorden.
Leif GW Persson krijgt een wapen
De mediagenieke thrillerschrijver Leif GW Persson, als criminoloog en misdaadexpert al een eeuw of drie niet van de Zweedse tv weg te branden, ontving in 2013 een kogel. Per brief en anoniem. Hij stuurde die naar het forensisch laboratorium dat de kogel twee jaar liet liggen voor hem te onderzoeken. De wachttijd geeft aan hoeveel prioriteit de zaak-Palme in Zweden nog heeft. Persson kreeg te horen dat de kogel mogelijk met dezelfde revolver was afgevuurd als de kogel die Olof Palme doodde. Dat zou groot nieuws zijn, want het moordwapen is spoorloos.
Maar er was een portie onzekerheid. Om die weg te nemen moest Persson het wapen hebben waarmee de toegestuurde kogel werd afgeschoten. Dus verscheen hij in november op televisie met de vraag of de anonieme tipgever zich bij hem wilde melden. Die deed dat schijnbaar, want afgelopen weekend ontving Persson de revolver tijdens een “geheime” ontmoeting in Göteborg. Het wapen is naar het forensisch laboratorium gestuurd voor onderzoek. Resultaat vooralsnog onbekend.