En alweer is de moord op Olof Palme opgelost. De dader zou in de toenmalige Sovjet-Unie zijn “opgeleid” en kwam naar verluidt in 1985 naar Zweden. De man zou banden hebben met een internationaal drugsnetwerk. Spannend. Maar hoe serieus moeten we dit nemen?
De bronnen van deze nieuwe theorie zijn Jan-Henrik Barrling en Valter Kegö, twee oud-medewerkers van de Zweedse veiligheidsdienst Säpo. “Nieuw” is een relatief begrip: ze hebben de hypothese al in 1989 op papier gezet, drie jaar na de moord. Omdat ze lange tijd gehouden waren aan geheimhoudingsplicht mochten ze er pas onlangs over praten met de Palmegroep, het rechercheteam dat de moord al dertig jaar onderzoekt. Daarbij overhandigden ze tachtig bladzijden met tot voor kort geheim onderzoeksmateriaal uit de late jaren tachtig.
Dag Andersson, leider van de Palmegroep, houdt zich op de vlakte over de theorie van Kegö en Barrling en wil alleen kwijt dat het materiaal wordt onderzocht.
Wie zijn Kegö en Barrling?
De pijl markeert de plaats van de moord op Palme. Foto: Rijkspolitie Zweden
De twee vroegere Säpo-agenten hielden zich in de jaren tachtig onder meer bezig met het afluisteren van de Sovjet-diplomaat Vladimir Nezjinskij. Die zou in de moordnacht aan de telefoon en tegen zijn vrouw uitspraken hebben gedaan die erop wezen dat hij wist dat Palme zou worden vermoord. Het afluisteren van de diplomaat lag politiek erg gevoelig en dus werd het materiaal van de Säpo geheim verklaard. Toch lekten delen ervan uit in de media. Nezjinskij ontkende daarop de aantijgingen in een interview met de Zweedse televisie.
Barrling en Kegö waren al in het prille begin betrokken bij het onderzoek naar de moord op de Zweedse premier. Ze behoorden tot de gangmakers van het zogeheten PKK-spoor. De twee waren ervan overtuigd dat Koerdische separatisten van de PKK premier Palme hadden vermoord. De twee Säpo-mannen leverden hand- en spandiensten aan de clandestiene opsporingsdienst van de sociaaldemocratische spindoctor Ebbe Carlsson, die dezelfde theorie aanhing. Diens activiteiten leidden tot een ophefmakende affaire, waarbij Barrling en Kegö samen met enkele anderen werden veroordeeld voor het smokkelen van afluisterapparatuur.
Volgens hun vroegere chef Per-Göran Näss waren de twee Säpo-agenten geobsedeerd door de gedachte dat de PKK een gevaarlijke terreurorganisatie was en wilden ze dat bewijzen door de PKK met alle mogelijke middelen te koppelen aan de moord op Palme. Meer over de Ebbe Carlsson-affaire en het PKK-spoor is te lezen in mijn boek over de moord op Olof Palme.
Had de moordenaar banden met de PKK?
Kegö en Barrling hebben hun opvattingen over de PKK nooit opgegeven. Het is niet uitgesloten dat ook de “moordenaar” die ze in hun hypothese uit 1989 noemen, banden heeft met de Koerden. Ook destijds werd een link gelegd met de internationale drugshandel, naar verluidt een belangrijke inkomstenbron van de PKK.
Over de nationaliteit van de man wordt niet gerept, wel dat hij deel zou uitmaken van een groepje samenzweerders dat de moord plande. Hoe dat ging, denkt de krant Expressen te weten. Die schrijft: “Kego en Barrling hebben inlichtingen gegeven over hoe de groep Palme kon lokaliseren, hoe de aanslag werd voorbereid en wie erbij hielpen. Er is ook een specifieke naam voor de dag van de aanslag. Er zou ook informatie zijn over een persoon die de dader kende en hem zag toen hij de moord pleegde.”
Met de “specifieke naam voor de dag van de aanslag” wordt wellicht gedoeld op “de bruiloft” waarover twee PKK-leden spraken in een telefoongesprek enige tijd voor de moord. Dat begrip “bruiloft” zou codetaal zijn voor aanslag, meenden aanhangers van het PKK-spoor, maar er zijn heel wat deskundigen in kringen van veiligheidsdiensten die hierover anders denken.
Is de moord op Palme nu dichterbij een oplossing?
Barrling en Kegö hebben door hun verleden geen al te beste reputatie. Tot vandaag is er niets dat wijst op betrokkenheid van de PKK bij de moord. Het PKK-spoor is eigenlijk niet eens een spoor, maar slechts een verzameling speculaties en vage verdachtmakingen.
Alle personen, behalve de dader, die zich in de buurt van de crime scene bevonden werden door de politie in kaart gebracht en verhoord. Niemand heeft ooit gezegd de dader te hebben herkend, niemand sprak van een dader die “buitenlands” overkwam. Ook onder de getuigen zelf bevond zich geen enkele buitenlander.
Het is een raadsel waarom er een groep samenzweerders nodig was om Palme te “lokaliseren”, zoals Expressen het noemt. De Zweedse premier had in zijn vrije tijd zelden een lijfwacht bij zich en zijn professionele agenda was openbaar. Die avond ging hij naar de film, met de metro. Hij is daarbij door honderden mensen gezien. Bijna alle bezoekers van de bioscoop zijn door de politie aan de tand gevoeld. De enige verdachte persoon die zij waarnamen was de zogeheten Grandman wiens signalement op dat van de dader leek en die op geen enkele getuige “buitenlands” overkwam.
De mysterieuze mannen met walkietalkies, die deze avond in Stockholm zouden hebben rondgewandeld en die sommigen koppelen aan de moord, bevonden zich bijna allemaal een heel eind van de bioscoop vandaan. Geen enkele walkietalkie werd gezien toen Palme buiten was.
Tot slot: een dadergroep die haar zaken grondig voorbereidt zou vermoedelijk geen moord hebben gepland op een druk kruispunt in de Stockholmse binnenstad met tientallen ooggetuigen, maar Palme gewoon thuis hebben gedood. Diens appartement was niet beveiligd en de omgeving was ‘s avonds heel rustig. Zou een door de Russen opgeleide moordenaar trouwens hebben verzuimd om Palme in het hoofd te schieten, nochtans een goede gewoonte bij executies? En zou een beroepskiller Olofs vrouw Lisbeth, die de dader in de ogen keek, in leven hebben gelaten? Of had de killer tijdens zijn opleiding niet goed opgelet?
De gepensioneerde mannen van de Säpo mogen er anders over denken, maar terreurexperts uit diverse landen hebben in het verleden al vaker gezegd dat de moord op Palme zeker niet de handtekening draagt van professionals.