De Moord op Olof Palme

De Moord op Olof Palme

Waarom was Palme-verdachte Andersson “een voltreffer”?

4 juni 2020 Onderzoek, Verdachten

Hun rapport was jarenlang geheim: de analyse die twee directeuren van de Zweedse rekenkamer in 1996 maakten van het onderzoek naar de moord op Olof Palme. Zij noemden Christer Andersson een hoofdverdachte en een “absolute voltreffer” als het ging om het daderprofiel. Maar waarop baseerden ze deze conclusie? Ze maakten een handig overzicht van hun bevindingen. En dat staat hieronder.

Een getuige maakte deze tekening van de mogelijke dader.

Een getuige maakte deze tekening van de mogelijke dader.

Eerst even wat context. Het rapport van de revisoren Bo Sandberg en Christer Skogwik kwam er op verzoek van een parlementaire onderzoekscommissie. Die lichtte in de tweede helft van de jaren negentig het moorddossier door. Het leek de commissie goed om ook twee onafhankelijke analisten van buiten politie en politiek in te schakelen. Sandberg en Skogwik kwamen in december 1996 met hun 157 bladzijden tellende eindverslag.

Op dat moment deed de politie nog steeds onderzoek naar Christer Pettersson, hoewel eerder vrijgesproken voor de moord. Maar de speurders hadden, zonder dat de media erover berichtten, nog iemand in het vizier: Christer Andersson.  De directeuren van de Rekenkamer konden de stukken over hem inzien en vergelijken in hun verslag beide mannen als verdachten. Andersson wordt in het verslag XX genoemd.

De huidige openbare aanklager Krister Petersson (ja, bijna dezelfde naam) heeft de in 2004 overleden Christer Pettersson afgevoerd van het verdachtenlijstje. Intussen bleek dat het onderzoek tegen hem was gemanipuleerd. Daarom, en om het overzicht te bewaren, beperken we ons hier tot wat de revisoren schrijven over Christer Andersson. Die is nog wèl kandidaat om woensdag 10 juni door de Zweedse justitie als dader van de moord te worden aangewezen. Hoewel ook Andersson niet meer leeft: hij pleegde in 2008 zelfmoord.

Het woord is aan Sandberg en Skogwik. Dit schrijven ze over Christer Andersson alias XX in het vergelijkend overzicht. Het taalgebruik is wat cryptisch, maar hopelijk begrijpelijk. Soms heb ik ter verduidelijking een gecursiveerde aanvulling tussen haakjes gezet. (meer…)

Oplossing dank zij de dood van de weduwe Palme?

25 mei 2020 Onderzoek , ,

Zweden wacht op de oplossing van de moordzaak-Palme. Al 34 jaar. Voor 1 juli 2020 moet het zover zijn. Dan komt de openbare aanklager, Krister Petersson, met de oplossing, heeft hij beloofd. Waarschijnlijk kon hij daarmee al eerder komen. Maar er was een hindernis: de kroongetuige. Die moest eerst sterven.

Lisbeth en Olof Palme komen terug van de winkel. Foto: Bo Schreiber/Scanpix

Lisbeth Palme, de vrouw van premier Olof Palme, was erbij toen haar man op 28 februari 1986 werd doodgeschoten. Zelf liep ze een schampschot op. Bijna drie jaar na de moord herkende ze de dader in de licht ontvlambare vechtersbaas Christer Pettersson (niet te verwarren met aanklager Petersson). Die werd in 1989 veroordeeld, maar in hoger beroep vrijgesproken. Want concreet bewijs, buiten de identificatie, ontbrak. Achteraf bleek het hele onderzoek tegen Pettersson een knoeiboel te zijn geweest.

Lisbeth Palme veranderde echter nooit van mening. En dát was een serieus probleem voor justitie. De speurders moesten een andere verdachte vinden. Maar hoe konden ze iemand veroordeeld krijgen als Lisbeth Palme bleef volhouden dat Christer Pettersson op haar man had geschoten? Zij was de kroongetuige. En zij had de dader in de ogen gekeken, zei ze. Niemand anders.

Getuige dood: moordzaak opgelost

Meestal heeft justitie een kroongetuige nodig om een misdrijf op te lossen. Maar bij de moord op Olof Palme moest ze eerst wachten op de dood van de kroongetuige. Lisbeth Palme overleed, 87 jaar oud, op 18 oktober 2018. Dat heeft alles veranderd, suggereerde criminoloog Leif GW Persson afgelopen zondag op de Zweedse tv-zender TV4.

“Het was een probleem geweest als de kroongetuige nog had geleefd en men haar een andere dader dan Christer Pettersson had gepresenteerd”, zei Persson. “Had zij dan gezegd: nee, dat was niet hij, het was Christer Pettersson die Olof neerschoot, dan was dat problematisch geweest. Nu is dat uit de weg, want Lisbeth is dood.” (meer…)

DNA-onderzoek in moordzaak Palme

7 mei 2020 Onderzoek , ,

Het politieteam dat de moord op Olof Palme onderzoekt, heeft in maart enkele DNA-stalen voor analyse doorgestuurd naar het Zweeds forensisch laboratorium. Dat heeft de chef van de afdeling forensische genetica gemeld aan de krant Aftonbladet. Een maand eerder maakt openbaar aanklager Krister Petersson bekend voor 1 juli van dit jaar met een antwoord te komen op de vraag wie in 1986 Palme doodschoot.

Van wie de DNA-stalen afkomstig zijn, is vooralsnog geheim. Aftonbladet en een andere krant, Expressen, menen echter te weten dat het om DNA gaat van familieleden van Stig Engström. Deze zogenoemde Skandiaman meldde zich daags na afloop van de moord als getuige. Volgens sommige Zweedse journalisten geldt hij als de voornaamste verdachte van de moord. Anderen zijn daarvan minder overtuigd. Engström overleed in 2000.

DNA-sporen van getuige… of dader?

Als de speurders DNA-onderzoek doen, hebben ze iets om te vergelijken. Er is dus DNA beschikbaar van een getuige of zelfs de dader, iets wat tot dusver niet bekend was. In 1986 was DNA-onderzoek nog niet mogelijk. Wellicht zijn er met moderne technieken alsnog DNA-sporen gevonden op de kledij van Olof Palme. De dader zou Palme bij de schouder hebben vastgepakt. Ook kan het zijn dat het moordwapen is opgedoken, en dat daar DNA op zit, misschien van de schutter.

Mocht er inderdaad DNA van familie van Engström zijn opgevraagd, dan wil dit niet automatisch zeggen dat de Skandiaman de hoofdverdachte is. Engström beweerde destijds te hebben geholpen bij reanimatiepogingen van Palme. Als zijn DNA op de kleding van Palme zit, kan dit dus ook betekenen dat hij hierover altijd de waarheid heeft gesproken, iets wat in de media de laatste jaren sterk werd betwijfeld.

(meer…)

Moordwapen Palme gevonden?

28 februari 2020 Onderzoek ,

In Zweden stijgt de spanning. Wie is de moordenaar van Olof Palme? Op die vraag komt nog voor de zomer een antwoord. Dat beloofde openbaar aanklager Krister Petersson kort voor de 34e verjaardag van de moord. Rechercheur Hans Melander bevestigde die uitspraak enkele dagen later. Na zo veel jaar een dader ontmaskeren is niet simpel. Daarvoor is er technisch bewijs nodig. Het lijkt erop dat de speurders het moordwapen hebben gevonden.

Door de jaren heen heeft de Palmegroep van de Zweedse politie honderden revolvers onderzocht. Als bleek dat die niet het moordwapen waren, keerden ze terug naar de eigenaar. Dat zou niet zijn gebeurd met twee wapens die in 2017 in handen kwamen van de politie. In beide gevallen gaat het, naar verluidt, om Smith & Wesson .357’s.

Uit een wapenverzameling?

Smith & Wesson .357 Magnum

Smith & Wesson .357 Magnum. Foto: Motohide Miwa

Journalisten in Zweden gaan ervan uit dat die twee revolvers in 1986 in bezit waren van een wapenverzamelaar. Deze intussen gestorven man was een kennis van Stig Engström, een grafisch ontwerper die in Zweden de Skandiaman wordt genoemd. Engström werkte vlakbij de plek van de moord in Stockholm. Hij meldde zich daags na het fatale schot op 28 februari 1986 als getuige. In de Zweedse media wordt hij echter nu als meest waarschijnlijke moordenaar opgevoerd.

Of de wapens uit die verzameling van die vriend komen wordt door de politie niet bevestigd. De Palmegroep houdt de lippen stijf op elkaar.

De krant Aftonbladet maakt nog melding van een andere revolver. Die zou in de zomer van 2019 zijn gevonden op een zolder in Spånga, een voorstad van Stockholm. Het is een onbevestigd gerucht. Wel is het zeker dat scholieren in Spånga in 2018 een vuurwapen vonden in een bosje bij hun school. Deelnemers aan een populair internetforum over de moord op Palme noemen dan weer een perceel aan de Kyrkväg in die plaats. Daar stond een huis dat vorig jaar werd afgebroken. Enkele jaren eerder zou daar al naar een wapen zijn gezocht.

“Al twee jaar niets gehoord”

Toch gaan velen ervan uit dat een van de twee wapens die in 2017 opdoken, het moordwapen is. Niet lang nadat ze waren onderzocht toonde aanklager Petersson zich al heel nadrukkelijk optimistisch. Over het resultaat van dat onderzoek zweeg hij in alle talen, maar de timing van zijn optimisme was opmerkelijk. In dezelfde periode pakte het tijdschrift Filter groot uit met verdenkingen tegen de Skandiaman. Dus werd het optimisme meteen gelinkt aan Engström en de verzamelaar.

Maar is dat wel geloofwaardig dat het om wapens van die verzamelaar gaat? Na de dood van de verzamelaar werd de collectie door diens dochter via een veilinghuis verkocht. Als de wapens die de Palmegroep in 2017/2018 onderzocht uit de collectie komen én aan de moord op Palme gelinkt zijn, is het wel merkwaardig dat de dochter al twee jaar niets meer van de speurders heeft gehoord. De dochter zegt dat ze de Palmegroep foto’s heeft laten zien van de verzameling van haar vader, maar zou daarna geen contact meer met ze hebben gehad. (meer…)

“Moord op Olof Palme opgelost”

18 februari 2020 Onderzoek

Openbaar aanklager Petersson op SVT, 18/2/2020.

Groot nieuws aan de vooravond van de 34e verjaardag van de moord op Olof Palme. Openbaar aanklager Krister Petersson maakte op de Zweedse televisiezender SVT bekend dat er dit voorjaar een besluit wordt genomen: ofwel komt er een proces, ofwel wordt het onderzoek naar de moord na 34 jaar stopgezet.

Het wordt het laatste, volgens de krant Aftonbladet die zich op een eigen bron beroept. De reden: de dader is dood. Eén conclusie kan je wel trekken: volgens de onderzoeksleider is de moord opgelost.

In Zweden wordt druk gespeculeerd over wat Peterssons woorden betekenen. Er is niemand aangehouden. Een mogelijk proces aankondigen lijkt dan het domste wat je kan doen. De dader zou zich immers snel uit de voeten maken. Dus is stopzetting het meest waarschijnlijk. En dat doe je alleen als je er zeker van bent dat er nooit meer een proces kan komen, zoals in het geval van een dode dader. Waarom kondigt Petersson dat dan niet meteen aan? Waarschijnlijk verwacht hij uitsluitsel over het definitieve bewijs. En dan gaat het vrijwel zeker om technisch bewijs.

Dat Petersson gelooft in een oplossing en aan een intussen overleden verdachte denkt, is niet nieuw. Hij sprak daarover al in 2018. Maar nu geeft hij zichzelf een deadline, en dat is nooit eerder gebeurd. De man heeft in Zweden een zeer gedegen reputatie. Hij was een van de leidinggevenden in het onderzoek naar de moord op minister Anna Lindh in 2003 en ook bij de terreuraanslag in Stockholm in 2017.

Wie is de moordenaar van Olof Palme?

Hamvraag is: wie zou die dode dader dan wel zijn? Bijna-naamgenoot Christer Pettersson? Die werd in 1989 veroordeeld voor de moord, in hoger beroep vrijgesproken en overleed in 2004. De onderzoeksleider heeft meerdere malen gezegd niet in diens schuld te geloven.

De krant Expressen zet in op Stig Engström alias de Skandiaman. Dat was iemand die beweerde ooggetuige te zijn en zich nadien nogal opdrong bij zowel pers als politie. Over zijn gedrag zijn veel vragen. Ook hij leeft niet meer. Toch is er alle reden om hem als getuige te zien. Want hoe kan hij anders twintig minuten na de moord aan collega’s details hebben verteld die alleen iemand kan weten die bij de stervende Palme en diens in paniek zijnde vrouw heeft gestaan? Details die de dader niet kan hebben opgemerkt, aangezien die meteen gevlucht was.

Tungelsta Christer Andersson

In dit zomerhuis woonde Christer Andersson.

Nog iemand dan? Zeker. De laatste dode verdachte op het lijstje dan maar: Christer Andersson. De man die ik in mijn boek als de meest waarschijnlijke dader presenteerde. De vooraanstaande Zweedse profiler Ulf Åsgård en oud-rechercheur Lennart Gustafsson, die dertig jaar aan het dossier werkte, hebben hem (en verder niemand) op de shortlist. Zijn naam werd in 2012 bekendgemaakt door de Deense auteur Paul Smith. Ik wist recentelijk nog te onthullen hoe de man zichzelf onvindbaar maakte na de moord.

De vroegere beursspeculant Andersson beroofde zich in 2008 van het leven. Doordat zijn revolver onvindbaar bleek, werd hij nooit formeel in verdenking gesteld. Is dat wapen dan toch boven water gekomen? Of is er DNA van hem teruggevonden op kleding van Palme? Heeft de recente verkoop van zijn vroegere zomerhuis er iets mee te maken?

Het wordt een spannend voorjaar.

De man in maatpak die niks bezat

5 januari 2020 Onderzoek, Verdachten ,

Was de vermoedelijke moordenaar van Olof Palme de politie te slim af? Christer Andersson, voor veel speurders de hoofdverdachte, maakte zich na de moord onvindbaar voor de politie. Hij dook net zo lang onder tot het niet meer nodig was, en er geen bewijzen meer waren die hem direct koppelden aan de moord.

Huggarvägen

Hier in Västerhaninge stond Andersson ingeschreven. Foto: Google Maps

Het is alweer vier jaar geleden dat ik ze de vraag de eerste keer stelde. Toen kwam er geen reactie. Maar uiteindelijk kreeg ik in het najaar van 2019 toch een formele bevestiging van de vereniging van eigenaren. Christer Andersson, sinds de jaren negentig hoofdverdachte van de moord op Olof Palme, bezat géén appartement in de gebouwen aan Huggarvägen in Västerhaninge. Toch stond hij volgens het Zweedse bevolkingsregister daar ingeschreven, van 18 augustus 1987 tot 30 mei 2002. En volgens de Zweedse fiscus, die het bevolkingsregister bijhoudt, had hij in die periode jarenlang geen inkomsten. Hij bestond op papier, en toch ook weer niet. Een reconstructie. (meer…)

Is de moord op Palme nog op te lossen?

16 september 2019 Onderzoek

Een simpele, maar niet onbelangrijke vraag: kan de moord op Olof Palme nog worden opgelost? Het is immers al meer dan 33 jaar geleden dat de Zweedse premier het leven liet. Het antwoord: misschien, maar alles hangt af van één factor. Het moordwapen. Dat moet gevonden worden.

Moord op Palme: de vluchtweg

De dader vluchtte via deze trappen. Foto: Marc Pennartz

Het is het duurste en langst aanslepende moordonderzoek van Zweden. Veel komt er niet naar buiten, maar in Stockholm is nog steeds een rechercheteam actief. Die checken de tips die er binnenkomen. Want tips zijn er altijd. Niet in de laatste plaats dankzij journalisten en hobbyisten die zich in de moord op Olof Palme hebben gespecialiseerd. De charismatische Zweedse politicus, die op 28 februari 1986 werd omgebracht toen hij na een bezoekje aan de bioscoop naar huis stapte, blijft tot de verbeelding spreken.

De dader was een demogorgon

Zweden heeft speciaal hiervoor de verjaring van moordzaken opgeheven. De dader kan dus nog altijd gestraft worden, mocht hij nog leven. Maar wat heb je nodig om het zover te krijgen? (meer…)

Toen Zweden heel even over Christer A praatte

3 januari 2019 Onderzoek , , ,

Dat de ontspoorde beursspeculant Christer Andersson hoog op het verdachtenlijstje voor de moord op Olof Palme prijkt, zou iedere Zweed al twintig jaar kunnen weten. Het bleek uit het eindrapport van de parlementaire onderzoekscommissie dat in 1999 verscheen. Maar de pers gaf en geeft liever ruchtbaarheid aan spectaculaire, maar ongeloofwaardige complottheorieën. Waarom eigenlijk?

Een uitzending van Efterlyst, de Zweedse tegenhanger van Opsporing Verzocht en Faroek, was de uitzondering die de regel bevestigde. Op 25 februari 2011, een kwart eeuw na de moord op Olof Palme, pakte het programma uit met het “onbekende spoor” dat leidde naar een man die “volgens enkele van de beste rechercheurs van Zweden” de echte moordenaar zou kunnen zijn. In Efterlyst wordt hij C genoemd.

Uitzending met Nederlandse ondertitels

Het was inderdaad een nogal onbekend spoor op dat moment. In 1999 had alleen de krant Aftonbladet heel even serieus aandacht aan Andersson besteed. Tot vandaag is hij echter de enige verdachte van wie we zeker weten dat hij de gelegenheid had, het juiste wapen en een motief bezat.

Ik heb de uitzending van Efterlyst ondertiteld, zie hieronder. Naast presentator Hasse Aro komen de toenmalige onderzoeksleider Stig Edqvist en de vroegere rechercheur Tommy Lindström aan het woord. Hoewel er veel meer is dat Andersson verdacht maakt dan de uitzending aangeeft, maakt Efterlyst al aardig duidelijk dat “C” een serieus te nemen kandidaat-moordenaar is. En dat complotten in dit geval vergezocht zijn.

Het buikgevoel van GW

Efterlyst was een programma van de commerciële televisie. Voordat Lindström eraan ging meewerken, speelde Leif GW Persson de rol van “expert” in deze show. Met zijn eeuwig vermoeide spreekstijl, houthakkershemden en algemeen slodderige voorkomen is Persson een fenomeen in Zweden: criminoloog, thrillerschrijver, maar vooral een mediafiguur dat nooit te beroerd is om ergens zijn mening over te verkondigen, ondertussen wat snus (Zweeds tabaksproduct) onder zijn bovenlip stekend. (meer…)

Palme-moordverdachte bezat de juiste munitie

4 december 2018 Onderzoek, Verdachten , ,

Kranten suggereren wereldwijd dat Stieg Larsson de moord op Olof Palme vanuit zijn graf heeft opgelost, en dat de dader banden had met Zuid-Afrika en extreemrechts. Maar ondertussen duikt er een tot dusver onbekend element op dat opnieuw wijst richting Christer Andersson. De vroegere beursspeculant bleek precies dat type munitie te bezitten dat de moordenaar van Palme gebruikte.

Stieg Larsson, schrijver van de Millennium-thrillerreeks, vermoedde eind jaren tachtig dat de moord op Palme het werk was van Zuid-Afrika. De Zweedse auteur Jan Stocklassa borduurt voort op die oude theorie in het boek Stieg Larssons Erfenis dat najaar 2018 verscheen. Zoals ik in deze uitvoerige recensie uiteenzette, is noch het boek, noch de hypothese geloofwaardig. De media sprongen er wel op als gekken. Ongetwijfeld vanwege de Stieg Larsson-link. Die naam staat immers borg voor hoge oplagecijfers en werd door Stocklassa handig gebruikt c.q. misbruikt. En omdat de meeste journalisten de details rond de moord op de Zweedse premier nauwelijks kennen, slikken ze alles als het verhaal maar lekker klinkt.

Rechercheur met 32 jaar ervaring

Krant van 3 maart 1986. De dader gebruikte een dergelijke revolver en munitie.

Vergeet Jan Stocklassa. Veel interessanter is wat politieman Lennart Gustafsson onlangs vertelde in een podcast van de Zweedse journalist Hasse Aro. Gustafsson is de enige rechercheur die 32 jaar lang onafgebroken aan het moordonderzoek werkte, tot onlangs aan zijn pensioen. Haast niemand kent het dossier zo goed als hij.

Voor hem is Christer Andersson de meest waarschijnlijke dader. Die mening deelt hij met de gerespecteerde profiler Ulf Åsgård en de Amerikaanse kenner van politieke moorden, James W. Clarke. Christer Andersson was een beursspeculant en wedstrijdschutter die in de jaren negentig in beeld kwam van de politie en sindsdien, grotendeels buiten het zicht van de media, als hoofdverdachte geldt. De man pleegde in 2008 zelfmoord. In mijn boek over de moord op Olof Palme ga ik uitgebreid in op Andersson.

Andersson wekte de belangstelling omdat hij een Smith & Wesson-revolver bezat van hetzelfde type als de moordenaar hanteerde. Na de moord werden alle legale exemplaren van dat type revolver in de regio Stockholm gecontroleerd. Behalve een: de .357 Magnum van Andersson. Toen de man daar, acht jaar na de moord, over werd ondervraagd, beweerde hij de revolver illegaal te hebben verkocht aan een drugshandelaar. De politie vond die verklaring niet geloofwaardig. (meer…)

Nee, het was niet de Skandiaman

19 september 2018 Boeken, Verdachten ,

De moord op Olof Palme is in Zweden verworden tot een vervolgverhaal dat kranten en boeken verkoopt. En in vervolgverhalen spelen feiten geen rol. Neem nu de bewering dat Stig Engström alias de Skandiaman de dader was. De Zweedse pers lijkt er zowat van overtuigd. Recentelijk haalden journalisten zelfs Mårten Palme, zoon van, en getuige Lars Jeppsson van stal om de intussen overleden Engström tot dader te bombarderen.

Een boek over de zogenaamde nieuwe hoofdverdachte verkoopt intussen als zoete broodjes. Maar helaas, de verdenkingen ruiken nog steeds als gebakken lucht.

Een getuige met fantasie

Moordplaats Olof Palme

Engström werkte in het gebouw waar de bloemen voor liggen. Foto: Rijkspolitie Zweden

Stig Engström werkte als reclameman bij verzekeraar Skandia. Premier Olof Palme werd op 28 februari 1986 haast voor de deur van dat bedrijf doodgeschoten. Engström, die op deze avond overwerkte, wierp zich nadien op als getuige in de media. HIj liet zich maar wat graag interviewen. Engström zou als een van de eersten bij Olof en zijn vrouw Lisbeth zijn geweest. Maar zijn getuigenissen, die allengs fantastischer gingen klinken, kwamen nauwelijks overeen met andere waarnemingen, terwijl hijzelf vagelijk leek op de dader.

Journalist Thomas Pettersson van het Zweedse blad Filter groef diep in het leven van Engström. Hij concludeerde dat de Skandiaman zelf de trekker had overgehaald. Daarmee was Pettersson niet de eerste trouwens. Eerder was er Lars Larsson die hierover een boek schreef. Maar zoals ik in een eerdere blogpost aangaf, is de bewijsvoering van beide schrijvers pover.

(meer…)

Translate »